Leeuwen zijn niet de meest gevreesde dieren van de savanne: dit is wat de angst van andere dieren veroorzaakt
Als je nadenkt over de grootste angst die je in de diepe savanne kunt voelen, vliegen je gedachten onvermijdelijk naar de absolute hoofdrolspeler van deze omgeving: de leeuw. Het is een roofdier bij uitstek, maar het lijkt niet de grootste bron van angst te zijn voor de andere dieren die dit gebied bevolken. Het lijkt onmogelijk, maar uit onderzoek blijkt dat er iets anders is dat hun angst nog meer kan opwekken.
Leeuwen: zij zijn de koningen van de savanne, maar niet de meest gevreesde
Leeuwen zijn niet het engste wezen van de savanne: blijkbaar is de wetenschap erin geslaagd te bewijzen dat dieren die in deze wilde omgeving leven in veel grotere mate bang zijn voor iets anders. Toch lijkt het misschien onmogelijk om je een ergere dreiging voor te stellen: als we aan een antilope denken, stellen we ons bijvoorbeeld voor dat het ergste dat ons zou kunnen overkomen zou zijn dat we verslonden zouden worden door de scherpe slagtanden van de leeuw. Het ontsnappen aan dit roofdier is geen gemakkelijke missie en als ze eenmaal een prooi hebben belaagd, is de hoop om de laatste in veiligheid te brengen nogal ijdel. De koning van de savanne beschikt over een benijdenswaardige spiermassa, snelle reflexen en kaken die vrijwel iedereen kunnen bedwingen.
Het is niet eens gemakkelijk om jezelf te verdedigen en in de tegenaanval te gaan, aangezien leeuwen meestal in roedels jagen. Het is geen toeval dat ze worden beschouwd als de grootste landroofdieren die zich in groepen verplaatsen, wat meer dan genoeg reden is om ze tot het engste dier van allemaal te verkiezen. Blijkbaar denken hun medebewoners echter niet echt zo en lijken ze veel erger te reageren wanneer ze worden geconfronteerd met een ander soort mogelijke dreiging: het is een ander “dier” dat hen zo bang maakt dat ze wegrennen zodra ze de aanwezigheid ervan waarnemen en dat niet dezelfde manen heeft.
Waar hebben we het over?
Dit is wat dieren op de savanne nog meer angst aanjaagt dan leeuwen: de studie
Uit onderzoek is gebleken dat de grootste angst van dieren van de savanne een andere is en dat deze de meeste van hen op de vlucht kan jagen. Het onderzoek vond plaats in het Kruger National Park, in het zuiden van Afrika, waar het team zich concentreerde op het analyseren van duizenden filmopnamen. Tijdens de experimenten reproduceerde Liana Zanette, co-auteur van het onderzoek en ecoloog aan de Western University in Ontario, in Canada, samen met haar collega's een reeks geluiden die door lokale dieren hoorbaar waren en registreerde vervolgens hun reactie. In dit beschermde gebied leeft de Panthera Leo, de grootste populatie leeuwen ter wereld, dus andere wilde dieren zijn zich perfect bewust van het gevaar dat deze soort vertegenwoordigt. Toch moeten we ons overgeven aan het bewijsmateriaal: zij zijn niet de roofdieren die het meest worden gevreesd door zoogdieren op de savanne. Dat zijn wij.
Precies: het onderzoeksteam zond geluiden van menselijke gesprekken uit, gereproduceerd in lokale talen, inclusief typische menselijke jachtgeluiden, waaronder geweerschoten en blaffende honden. Niet alleen dat: ze lieten de bewoners van de savanne ook luisteren naar het geluid van grommende leeuwen, niet om te jagen, maar om onderling te communiceren. “Op deze manier zijn de geluiden van leeuwen direct vergelijkbaar met die van mensen die spreken”, legt milieubioloog en studieauteur Michael Clinchy uit.
De grootste angst voor savannedieren zijn niet leeuwen, maar mensen
In totaal werden negentien soorten wilde zoogdieren waargenomen en bijna allemaal vluchtten ze toen ze de stemmen van mensen hoorden in plaats van die van leeuwen of jachtgeluiden. Deze omvatten wrattenzwijnen, neushoorns, luipaarden, hyena's, luipaarden, giraffen, antilopen en olifanten. Slechts één van deze laatste reageerde, toen hij het gegrom van een geregistreerde leeuw hoorde, heftig en probeerde het gevaar onder ogen te zien in plaats van weg te rennen. Blijkbaar wordt daarom bevestigd dat mensen zelfs op de savanne het aardse gevaar bij uitstek zijn. Volgens Clinchy komt dit doordat onze soort als “super dodelijk” zou worden beschouwd. Anders zou in de ruim 10.000 geanalyseerde registraties 95% van de betrokken soorten niet gereageerd hebben door onmiddellijk te vluchten, ook al zijn wij zeker niet de roofdieren aan de top van deze hiërarchie.
De hoop van de onderzoekers is dat dit de stroperij van wilde dieren zal helpen bestrijden: “De angst voor mensen is diepgeworteld en wijdverbreid. Er bestaat het idee dat dieren aan mensen zullen wennen als er niet op wordt gejaagd. Maar we hebben aangetoond dat dit niet het geval is”, aldus Clinchy. “Het was juist het luisteren naar menselijke vocalisaties die de grootste angst opwekten”, zo lezen we in het onderzoek, “wat suggereert dat dieren in het wild mensen als het echte gevaar erkennen, terwijl gerelateerde verstoringen, zoals zoals het blaffen van honden, slechts ondergeschikte factoren zijn.”
De angst van savannedieren tegenover mensen en mogelijke risico's
Dit alles kan een ernstig risico vormen voor veel afnemende soorten, waaronder giraffen: de voortdurende angst voor predatie kan bijdragen aan de vermindering van het aantal prooien, zelfs als er niet op wordt gejaagd, volgens het principe van de ecologie van de angst, maar biologen zijn van plan deze informatie te benutten om dieren te helpen die met uitsterven bedreigd zijn. Een van de ideeën is om de reproductie van menselijke stemmen te gebruiken in de Zuid-Afrikaanse gebieden waar stroperij veelvuldig voorkomt, om een van de meest bedreigde diersoorten, de witte neushoorn, afstand te laten nemen en in veiligheid te houden.
“Ik denk dat de alomtegenwoordigheid van angst in de zoogdierengemeenschap op de savanne een echt bewijs is van de impact die mensen op het milieu hebben”, zei Zanette. "Niet alleen vanwege het verlies van leefgebieden en de klimaatverandering en het uitsterven van soorten, wat allemaal belangrijke dingen zijn. Alleen al de wetenschap dat we daar in dat landschap waren, is voldoende waarschuwingssignaal om ze heel krachtig te laten reageren. Ze zijn doodsbang voor mensen, veel meer dan enig ander roofdier."
Bovendien zou dit fenomeen niet beperkt blijven tot het Kruger National Park, waar het onderzoek plaatsvond, maar zou de angst voor wilde dieren jegens mensen wijdverspreid zijn op wereldschaal. Tijdens natuurtoerisme kunnen bezoekers bijvoorbeeld onbedoeld dieren laten schrikken in een poging hen te benaderen of hun aandacht te trekken. Volgens Zanette “brengt het meten, verzachten en manipuleren van de angst die we bij wilde dieren oproepen uitdagingen en kansen met zich mee die nu moeten worden beschouwd als integrale componenten van natuurbeheerplanning en beheer van beschermde gebieden.”
Wat vind je van deze overwegingen?
