Vampieren bestaan echt: tussen mythe, realiteit en merkwaardige gewoonten
De mythe van de vampieren heeft de menselijke verbeelding al eeuwenlang gefascineerd en beangstigd, met verhalen over nachtelijke aanwezigheid en ondoden die teruggaan tot het oude Griekenland. Maar het is met de gotische literatuur van de 19e eeuw dat vampieren in de populaire cultuur verschenen en nooit meer verdwenen. We kennen allemaal het verhaal van Dracula, in zijn oneindige variaties, maar wat is waar in de mythe van vampieren? En bestaan er tegenwoordig vampieren?
Spoiler: ja.
De oorsprong van de mythe van vampieren
De mythe van vampieren, of van figuren die op de een of andere manier op onze vampieren lijken, is oud en wijdverspreid in veel culturen over de hele wereld. Wezens die weer tot leven komen en zich voeden met menselijk bloed verlevendigen middeleeuwse legendes, zozeer zelfs dat adequate begrafenispraktijken worden aangemoedigd. Bovendien werd er in Europa, voordat wetenschappelijke ontdekkingen een verklaring gaven voor de verspreiding van ziekten, gedacht dat vampieren verantwoordelijk waren voor mysterieuze epidemieën. Een interessant geval is dat van een 17e-eeuwse schedel gevonden in Venetië, begraven tussen de slachtoffers van de pest met een steen in de mond. In de Verenigde Staten van de koloniale periode werd algemeen gedacht dat figuren die op vampieren leken menselijk bloed dronken, zozeer zelfs dat ze de bevolking ervan overtuigden enkele van de overledenen op te graven en hen een tweede keer te vermoorden.
Mogelijke verklaringen voor vampieren
Ondanks de verspreiding van deze overtuigingen blijft de oorsprong van de vampiermythe een mysterie. Desondanks zijn er verschillende theorieën die dit op een min of meer plausibele manier proberen uit te leggen. Er is vaak gesuggereerd dat de figuur vampier voortkomt uit echte medische aandoeningen, zoals porfyrie. Deze reeks genetische bloedaandoeningen veroorzaken vaak symptomen waarvan we in de verleiding zouden kunnen komen om ze toe te schrijven aan het fenomeen vampier. Mensen die getroffen zijn door porfyrie kunnen zelfs geen zonlicht verdragen, zien er bleek en zwak uit en hebben mogelijk transfusies nodig. Doet het je niet ergens aan denken?
Maar porfyrie is niet de enige aanwijzing die de mythe van vampiers verklaart. Sommigen geloven dat ziekten zoals hondsdolheid de populaire overtuigingen kunnen hebben aangewakkerd, evenals de accidentele begrafenis van mensen die nog in leven zijn. De meest waarschijnlijke verklaring is echter van psychologische aard: vanuit dit gezichtspunt vertegenwoordigen vampieren en andere monsters uit legendes projecties van onze angsten op wat we niet begrijpen.
Bestaan er tegenwoordig vampieren?
Het korte antwoord is ja, het minder korte antwoord is dat het ervan afhangt. In feite hangt het af van wat we bedoelen met vampier: we verwachten zeker niet dat een Walachijse prins uit de 15e eeuw door het Victoriaanse of, erger nog, het hedendaagse Londen ronddwaalt. Toch? De kwestie vampirisme is anders, dat wil zeggen: mensen die zichzelf vampieren noemen en beweren kleine hoeveelheden menselijk bloed te moeten drinken.
Dit zijn praktijken die verband houden met een verondersteld gezondheidsvoordeel. De voorzitter van de Italiaanse vampiervereniging (ja, die bestaat echt) beweert dat hij een theelepel menselijk bloed per dag drinkt, aangeboden door een vrijwilliger, en dat zijn circadiaan ritme verstoord is. In de praktijk: hij leeft 's nachts en slaapt overdag. Bovendien heeft hij een lagere lichaamstemperatuur dan die van een mens en verdraagt hij geen zonlicht.
Wie zijn de echte vampieren uit de geschiedenis?
Vampieren bestaan dus echt, of op zijn minst een vorm ervan. Dat gezegd hebbende: zijn er gevallen van echte vampieren in de geschiedenis? Ook hier is het antwoord dat het ervan afhangt. Ten eerste: wat bedoelen we met echte vampieren? Ten tweede: laten we het niet zozeer over de geschiedenis hebben als wel over de criminele geschiedenis. Dit zijn in feite de echte vampieren uit de geschiedenis:
de vampier van Bergamo, Vincenzo Verzeni, die tussen 1867 en 1872 acht vrouwen aanviel, twee van hen doodde en hun bloed zoog;
de Londense vampier John Haigh, die in de eerste helft van de 20e eeuw verschillende mensen doodde en hun lichamen in zuur oploste, maar ook geobsedeerd was door menselijk bloed;
de vampier van Düsseldorf, Peter Kurten, die tussen 1913 en 1929 negen mensen doodde en hun bloed dronk.
Kortom, zoals elke zichzelf respecterende mythe, kent ook die van vampieren verschillende en soms tegenstrijdige verhalen. Te midden van het moderne vampirisme, criminele vampieren, buitenlandse prinsen en nachtelijke wezens, is het enige wat zeker is de enorme fascinatie die hun figuur uitoefent op onze cultuur. En op onze angsten.
